Οι αρχαιότεροι και σημαντικότεροι αγώνες της αρχαιότητας και σπουδαία θρησκευτική γιορτή ήταν τα Ολύμπια, που τελούνταν προς τιμή του Δία στον ιερό χώρο της Ολυμπίας την πρώτη πανσέληνο μετά το θερινό ηλιοστάσιο (συνήθως Ιούλιο). Διεξάγονταν κάθε τέσσερα χρόνια. Η έναρξή τους τοποθετείται το 776 π.Χ. και ήταν τέτοια η σημασία τους ώστε αποτελούσαν την επίσημη μέθοδο μέτρησης του χρόνου. Οι πρώτοι αγώνες περιλάμβαναν μόνον το στάδιο, αλλά στη συνέχεια, σταδιακά, προστέθηκαν και τα άλλα αθλήματα, ενώ το 396 π.Χ. προστέθηκαν αγώνες κηρύκων και σαλπιγκτών.
Η αίγλη των Ολυμπιακών αγώνων ήταν μοναδική. H νίκη στα Ολύμπια αποτελούσε το μεγαλύτερο επίτευγμα στη ζωή ενός αθλητή και οι Ολυμπιονίκες θεωρούνταν ευνοούμενοι των θεών. Το έπαθλο ήταν ένα στεφάνι από την ιερή αγριελιά, ο κότινος. Η νίκη έφερνε πανελλήνια φήμη και δόξα στους αθλητές και συνδέονταν άρρηκτα με την πόλη προέλευσής τους, η οποία τους επιφύλασσε θριαμβευτική υποδοχή και σημαντικές ηθικές και υλικές απολαβές.
Τα Ολύμπια ήταν πάνω από όλα μια θρησκευτική εορτή, όπου συνέρρεαν προσκυνητές από όλον τον Ελληνικό κόσμο, και συνέβαλε αποφασιστικά στη διαμόρφωση μιας κοινής πολιτισμικής και εθνικής ταυτότητας μεταξύ όλων των ελληνικών πόλεων. Στους Ρωμαϊκούς χρόνους παραχωρείται το δικαίωμα σε όλους του υπηκόους του ρωμαϊκού κράτους να λαμβάνουν μέρος και έτσι οι αγώνες μεταβλήθηκαν από πανελλήνιοι σε παγκόσμιους.
